Een gastric bypass: het overwegen waard (artikel)

Wat is een gastric bypass?

Bij een gastric bypass wordt het grootste deel van de maag en de twaalfvingerige darm ‘buiten werking’ gesteld.

Het grootste stuk van de maag (90%) wordt uit het traject van de voedselstroom gehaald, maar blijft wel aanwezig in de buikholte. Een veel kleiner stuk maag, ongeveer ter grootte van een theekopje, wordt  aangesloten op de dunne darm. Ten slotte worden de restmaag en de twaalvingerige darm 150 cm onder de aansluiting met de maag weer aangesloten op de dunne darm. Het gevolg hiervan is tweeledig. De maag wordt kleiner, ‘je zit sneller vol’, dus je eet minder. De verteringssappen komen pas later (na 150 cm) met het voedsel in contact. Daardoor neem je minder calorieën via de darm op.Voor de duidelijkheid: een gastric bypass is niet hetzelfde als een maagbandje. Daarbij wordt alleen de maaginhoud verkleind.

Het voortraject

Van der Harst : ‘We gaan niet over één dag ijs. Mensen die in aanmerking willen komen voor een gastric bypass worden eerst uitgebreid beoordeeld door de internist en de gespecialiseerde verpleegkundige van het bariatrie team, dat zich bezighoudt met de oorzaken, preventie en behandeling van obesitas. Hierna volgt een groepsbijeenkomst, waarbij men uitvoerig worden voorgelicht met behulp van presentaties. Patiënten die in aanmerking komen, moeten een zeer sterk overgewicht hebben, met een BMI van 35 of hoger. Deze patiënten wegen soms wel meer dan 150 kg.

Bij hypofysepatiënten wordt uiteraard de expertise van de eigen endocrinoloog ingeroepen. De situatie zoals die wordt na de operatie en de gevolgen daarvan voor de opname van de hormonale medicatie worden hierbij besproken.

Hoeksteen bij het succes van de operatie is de verandering van levensstijl door de patiënt zelf. De operatie geeft een enorme zet in de goede richting, maar als het eet- en leefpatroon (sporten!) niet verandert, zal het gewicht uiteindelijk weer toenemen: de maag rekt op en maag en darmen gaan weer meer voedingstoffen opnemen. Om deze reden worden patiënten – indien nodig – gescreend door een psycholoog. De psycholoog beoordeelt of de patiënt psychisch sterk genoeg  is om een verandering in levensstijl door te zetten. Hiervoor is ziekte-inzicht en therapietrouw belangrijk.’

Hoe ziet de nazorg eruit?

‘In principe worden alle patiënten na een gastric bypass ten minste vijf jaar gecontroleerd. In het begin veel en na twee jaar om het jaar. Verschillende ziekenhuizen gebruiken verschillende schema’s hiervoor. Indien dat nodig is, worden patiënten levenslang gecontroleerd. Hierbij wordt vooral gelet op eventuele tekorten aan vitamines en lange termijn chirurgische complicaties. In het geval van hypofysepatiënten zullen de patiënten ook gecontroleerd worden door hun eigen endocrinoloog, die de hormonale invloeden van de ingreep in de gaten houdt.’

Welk resultaat kun je verwachten van een gastric bypass?

‘Het effect van een gastric bypass is werkelijk opzienbarend. Patiënten verliezen binnen twee jaar 70-80% van hun overgewicht. Het meest indrukwekkend zijn echter de effecten op de bijkomende ziekten zoals diabetes mellitus. Het merendeel van de patiënten heeft uiteindelijk geen insuline meer nodig. Ook genezen vaak ziekten als hoge bloeddruk. Het uithoudingsvermogen en de longfunctie nemen enorm toe. Daarnaast merken we dat mensen met slaapapneu ook een aanzienlijke verbetering hebben van de klachten.

De gemiddelde opnameduur voor een gastric bypass is 2,5 dagen. Patiënten zijn al heel snel na de operatie zeer tevreden met de nieuwe situatie. Zij vallen snel af zonder hongergevoelens, slapen beter doordat de snurkende ademhaling verdwijnt en ze hebben veel meer energie. Patiënten met suikerziekte hebben veel minder medicatie nodig.’

Wat als je niks doet?

‘Laat ik voorop stellen dat er een sterke verlaging van de levensverwachting optreedt als er niet geopereerd wordt bij patiënten met een BMI van meer dan 40, puur door de bijkomende aandoeningen (diabetes, hart- en vaatziekten). Bij deze patiënten neemt de gemiddelde levensverwachting af van 85 naar 60 jaar. Dit is enorm. De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt deze zogenoemde morbide obesitas (ziekelijk overgewicht) derhalve als een ziekte; verzekeringsmaatschappijen zijn bereid om operaties hiervoor te vergoeden.

Is er kans op complicaties bij deze operatie?

We maken onderscheid tussen korte (binnen 30 dagen) en langetermijncomplicaties (na 30 dagen). Alles bij elkaar heeft ongeveer tien procent van de patiënten op korte termijn een complicatie en ongeveer tien procent op lange termijn. De ernst van de complicaties varieert natuurlijk. Meestal zijn ze (8%) en van voorbijgaande aard: denk aan een wondinfectie, een kleine nabloeding, een longontsteking etcetera. Ernstige kortetermijncomplicaties zijn bijvoorbeeld longontstekingen (ong. 1 op de 100),  longembolieën (1 op 1000) en lekkage van de darm-maagaansluitingen (1 op 200). Meestal zijn deze lekkages van tijdelijke aard en vrij onschuldig. Zij kunnen meestal zonder operatie worden behandeld.

Een longembolie is voor iedere patiënt met ernstig overgewicht een risico en kan ernstig verlopen. Wij zijn hier zeer alert op, geven bijvoorbeeld extra bloedverdunning na de operatie, ‘masserende kousen’ gedurende de nacht en zorgen ervoor dat de patiënt snel weer op de been is.

Een langetermijncomplicatie kan zijn een vernauwing of een zweer van de darm-maag aansluiting  (4%), het optreden van galstenen (2%),  “verdraaiing” van de darm (2%) en littekenbreuken (0,5%). Complicaties zijn natuurlijk altijd lastig en soms ook dramatisch. Toch moet ik zeggen dat ze in het niet vallen als je kijkt naar wat er kan gebeuren als je niets doet.

Bedenk ook, meer dan 90% van de gevallen gaat goed – zonder complicaties. De reden dat ik desondanks nadruk leg op complicaties die kunnen ontstaan is dat wij de patiënten willen dwingen om goed over de operatie na te denken. Wel moet natuurlijk het ‘middel niet erger zijn dan de kwaal’. Dit betekent dat de ingreep door ervaren chirurgen uitgevoerd moeten worden en na de ingreep men moet doorstromen naar een veilig nazorgtraject. Gelukkig neemt het aantal complicaties sterk af door meer ervaring. In bijvoorbeeld het Maasstad Ziekenhuis worden soms wel meer dan 500 ingrepen op jaarbasis uitgevoerd.’

Toch is het begrijpelijk dat mensen toch terugdeinzen voor deze operatie. Is het niet wenselijker of veiliger om toch te blijven proberen op een andere manier af te vallen?

‘Op het moment dat iemand een ernstig overgewicht heeft (BMI > 35), heeft afvallen via een dieet een zeer lage kans van slagen. Slechts 3 tot 7% van deze patiënten lukt het om op eigen kracht af te vallen. Als het gewicht nog hoger is, is deze kans nog kleiner. Dit heeft niets te maken met motivatie of te weinig sporten. Vaak sporten deze patiënten al een aantal keer in de week. Het overgewicht is in vele jaren ontstaan en kan dan niet zomaar met diëten en sporten worden kwijtgeraakt.’

Dr. E. van der Harst